Oh die filters! Je veroordelende zelf

Gister belde een voormalig klant van me, we noemen hem even Jack. Hij was naar de diploma uitreiking geweest van een opleiding die hij onlangs had gehaald. Een opleiding in een periode waar hij niet zonder kleerscheuren doorheen was gekomen. Leren, werken, druk sociaal leven, hoge lat, om maar wat te noemen, met een behoorlijke burn-out als resultaat. Vervolgens ‘hard gewerkt’ om zichzelf weer op te rapen. Het resultaat mag er zijn, hij is er een stuk steviger uit gekomen en is nu beter in staat op zijn eigen keuzes te maken in plaats van volautomatisch te gehoorzamen aan de (verwachte) verwachtingen van anderen. Maar dat veroordelen van zichzelf. Dat blijft een dingetje.

Dan is daar die echo uit het verleden.

Jack klonk geëmotioneerd. Er waren mensen in de groep van gediplomeerden die een bloemetje hadden ontvangen omdat ze iets extra goed hadden gedaan. In twee maanden een scriptie afgerond. Zonder begeleiding de eindopdracht gemaakt. Het schoot verkeerd bij Jack. Was hij dan onder de maat? Toch een looser? Hij bakte er helemaal niks van, dus zou het idee van verhuizen naar de drukke stad voor die baan ook wel niks worden. Mijn God, werd hij dan nooit ‘normaal’?

Vanochtend hoorde ik tijdens de meditatie zeggen: “You can only be who you are, so let’s get good at that.” Ikzelf als maatstaf van waarin ik wil groeien. Dat voelt heel anders dan jezelf blijven vergelijken met de betere(n) en daar een zwaar oordeel op trekken. Het is een hardnekkige bij Jack. Het zit er zo ingebakken, zo sterk in zijn emotionele blauwdruk geramd: “altijd beter je best doen, het kan altijd nog meer, hoger, sterker, beter….”. Het zit stevig in het filter waarmee hij de wereld bekijkt. Juist op momenten van beoordeling (diploma uitreiking, sollicitatie, nieuwe baan, kritische collega) lijkt het alsof het nooit goed genoeg is.

Oh die filters.

Hoe lastig kan het zijn om de oude filters emotioneel los te koppelen. Dat komt ook omdat het er zoveel kunnen zijn of omdat ze zolang zijn getriggerd. Als je is aangeleerd dat het altijd beter kan, ligt succes steeds buiten je bereik. Ik heb Jack gevraagd door een andere lens naar de situatie te kijken. Hoeveel mensen kregen een extra bloemetje? “2.” Van de hoeveel? “18.” Wat vertelt jouw emotionele reactie je? “Dat ik alleen maar focus op wie er beter zijn dan ik. Oh shit, dat zou ik niet meer doen, ik weet dat het niet klopt.”

Maar tussen weten en voelen kan een groot gat zitten. Zie in dat geval je emotionele respons als een feedback aan jezelf. Welk filter beoordeelt de situatie? Klopt dat nog wel? Of is het een echo van oude filters, patronen, en overtuigingen van een ander? ‘Hij heeft het wél goed gedaan…..’ Het is een echo, niet meer dan dat. Als Jack keek naar wat hij had gepresteerd, zonder dat vergelijk, kon hij trots zijn op de behaalde resultaten. Natuurlijk zijn er altijd mensen die nog beter presteren maar dat betekent niet dat ik dan een looser ben. Wat een verademing om dan te kunnen zeggen “Ik heb het goed gedaan, zeker in de situatie waarin ik me bevond. Ik heb gegeven wat ik kon. Het is goed.”